--------------------------------------------------------------------------
ӘЛЕМДІК ДЕҢГЕЙДЕГІ ҒАЛЫМДАР ШЫҢҒЫСХАНДЫ ҚАЗАҚ ДЕП ЖАРИЯЛАДЫ !
Әлемдік деңгейдегі ғалымдар көптеген пікірталастан кейін Шыңғыс хан қазақ болған деген тоқтамға келді. “Шыңғыс хан шындығы” ғылыми байқауының қатысушылары өз шешімдерін жария етті.
Бұл туралы express-k.kz-ке сілтеме жасап NUR.KZ хабарлайды.
Ең үздік зерттеу жұмысын жүргізді деп танылған Жәркен Бөдеш өз есебінде атақты ханның өміріндегі ең ерекше фактілерді ортаға салды.
Жас ғалымдардың Шыңғыс хан қазақтың көшпенді тайпасынан шыққан деген болжамын әлемдік атақтары бар ғалымдар да қолдап отыр. Мәселен, украиндық тарихшы Владимир Белинский бұл тоқтамның шындық екеніне толық сенімді.
Дәлел ретінде ол ғылыми тұрғыдан расталған фактілерді келтіреді: Шыңғыс ханның әкесі түркі тайпасындағы қияттардың көсемі болған. Кейін ол керей, меркіт және наймандармен бірге Шыңғыс хан империясының негізін қалады дейді зерттеуші. Бұдан өзге, моңғол билеушілері хан емес қоңтайшы атанып келгендері де бұл тоқтамды дәлелдей түседі екен.
Ғалым моңғолдарда ақ киізге билеушіні отырғызу дәстүрі болмағанын және бұл дәстүр қазақтарға тиесілі екенін алға тартты. Шыңғыс ханның шын есімі – Темуджин (Темершін, Темучин) де түркілік түптамырға ие дейді ол.
“Жақында біз Қазақстан, Ресей, Өзбекстан ғалымдарынан құралған экспедиция ұйымдастырамыз. Басты мақсатымыз – Шыңғыс ханның қазақ екенін дәлелдейтін фактілерді жинау”, – дейді «Шыңғыс хан» журналының негізін қалаушы Әміре Арын.
Еске салсақ, бұған дейін Қазақстандық жазушы әрі журналист Тұрсынбай Жандәулет өзінің “Шыңғыс хан қазақ па, моңғол ма?” атты мақаласында ұлы қолбасшының ұлтына қатысты мәселені көтерген болатын.
Жазушы “Шыңғыс хан моңғол болсын, түркі болсын, бәрібір қазақтан шыққан” деген ойын жеткізіп, біраз пікірталас тудырған.
Осы өткен жылдың күзінде Қазақстанда «Хабар» телеканалы Жапонияның Шыңғысханды таза Қазақ Меркіт қылып «Шыңғысхан»— деген фильмін көрсетті. Оны бүкіл Қазақстан көрді. Осыдан үш төрт жыл бұрын ҚАЗАҚСТАН телеканалында Қазақстанның ең ірі деген бірнеше тарихтан ғылым докторлары мен професорлар болып табылатын ғалымдары да шығып барлығы Шыңғысханды таза қанды ҚАЗАҚ деп жариялаған болатын. Соңғы кезде Қазақстанда және басқа елдерде де Ресейлік тарихшылар К.А. Иностранцевтің, В.П. Васильевтің, В.П. Юдиннің, Мурат Аджи мен Ан. Оловинцовтың , А. Бушковтың , Украин тарихшысы Вл. Белискийдің бірнеше Шыңғысхан таза Түрік, қазақ деген кітаптары басылып шығып кең тарады. Оның алдында тарихшы М. Мағауиннің, С . Жаксыбаевтың , академик Жұрыновтың, Қ. Данияровтың, Х. Қожаахметтің, Ғ. Табулдыннинің Шыңғысхан таза қазақ деген кітаптары мен мақалалары Қазақстанға кең тарады. Ресейдің Татарстанының Қазанындағы ең бір орталығында Шыңғысханды таза Қазақ — Татар деп музей ашқаны жайлы және оған Ресей президенті Путиннің кіріп көргенін де жариялады. Осы өткен жылы Өзбекстан мен Түркияда Шыңғысхан таза қазақ деп үлкен тарихи кітап шыққанын тағы естідік. Англияның тарихшылары Э. Г. Паркер мен Гофедей Лиястың Шыңғысхан таза қазақ деген еңбенгі бүкіл әлемге тарады. Әсіресе қазіргі ХАЛКА(Моңғол) ұлтының Шыңғысхан тек Халка деп болмай сөйлеуіне Ресейдің Ғылым Академиясының белді мүшелері , тарих ғылымының докторлары Н. Н. Крадин, И. В. Зайцев пен В. В. Трепавлов : «Шыңғысхан қалың түркінің ішінде туған Түркі және ол ешқашанда Халка моңғол болып туған жоқ, тегі таза Түркі, ұлты таза ҚАЗАҚ !» — деп жазғандары өте үлкен соққы болды.! «Моңғол»— деген атау кілең Түркі елдерінің ең ортасында тұрған бұрын көне «МОҒОЛ» — деген аты болған қазіргі Тань — Шань тауының атынан шыққан. Қазіргі атауы орыстар әдейі атаған Қытайша. Сол «МОҒОЛ» тауының атын Шыңғысханның түркілері өздеріне алған. Шыңғысханның ұлты таза Қазақ — Татар. Яғни, біздің қазіргі Қазақ ұлты. Қытайда әлемге әйгілі «ЮАНЬНІҢ КӨНЕ ҚҰПИЯСЫ», (« Шыңғыс қағанның құзауры») — деген кітабы Қытай тілінде де, қазақ тілінде де басылып шығыпты. Онда ол кітапта ШЫҢҒЫСХАН ТАЗА ҚАЗАҚ — МЕРКІТ деп жазылыпты ! Сол Қытай тіліндегі шыққан «Көне құпияда»— да, орыс тіліндегісінде де еш аудармасыз көне атаумен аталған Шыңғысханның қара туы «ҚАРА СӘЛДЕ» — деген үлкен бөлім бар. «Қара сәлде»--деген сөзді оқып оны таза қазақтың сөзі деп бар қазақ айтар. Осыдан ақ Шыңғысханның ана тілінің қазақ тілі болғаны бірден көрініп тұр. Ол «КӨНЕ ҚҰПИЯ» бұрыннан да белгілі болатын. Тек оны Моңғолия өздеріне лайықтап өзгертіп алып Шыңғысхан моңғол деп еш ұялмай елді алдаған. Олар Шыңғысханды моңғолдың бір түрі болатын Қият— Боргенжин руынан, ал бұрын қазіргі Моңғолияның жерінде тұрған Түркі Қазақ — Татарлардың барлығы моңғолдар деп ұялмай сөйлейлейтін. Моңғол тобына жататын ХАЛКАЛАР мен Түркі тобына жататын Қазақтар бір бірінен мүлде бөлек халықтар. Ал ол моңғолың еш ұялмай қазіргі қазақ ұлтының тең жартысы бұрынғы моңғолдар деп айтатыны тек арсыздық. Қазақ — Татар тайпалары бұрын қазіргі Моңғолия мен Солтүстік Қытай жерінде тұрған қазақтың Керей, Найман, Қоңырат, Жалайыр, Меркіт, Татар, Дулат, Бесут, Уақ, Кият, Тайжұрыт сияқты таза қазақ рулары. Олар сол жерде қанша мың жыл тұрып келген біздің қазақтың аталары ГУН, ТҮРІК пен сол ҚАЗАҚ — ТАТАРЛАРДЫҢ ұрпағы болған. Тек Шыңғысханның кезінде сол жерде тұрған Қазақ— Татарлардың өте көбі Шыңғысханның армиясы ретінде қазіргі Қазақстан жерніне көшіп кетті . Моңғолдар еш ұялмай ол Қазақ — Татардың барлығы Халка десе, сонда ол бұрынғы Татар даласында тұрған ГУН мен ТҮРІКТЕН және туып , ел басқарып, одан кейін жерленген жері қазіргі Халканың жеріндегі Ұлы Түрік Қағаны атақты Күлтегіннен еш ұрпақ қалмаған ба ! Олар еш ұялмай қазақтың Қазақ — Татар рулары Найман, Керей, Жалайыр, Қоңырат, Дулаттар ХАЛКА — моңғолдар да, олар Қазақстанға барып қазақ болды дейді. Қазақ — Татар рулары Қазақстанға көшкенде сол Моңғолия— Халкасияда тағы бір біздің таза Түркі , Татар — Қазақ руы болған Уренхай— Тувалықтар мен Бурятияда Наймандардың бір түрі болып табылатын түркі Булагаттар қалып қойған. Булагаттар әлі сол Шыңғысханның Шаман Тәңірі дінінде. Ал Тувалықтар сол Халкалардан будда дінін қабылдағаны болмаса, ол Тувалықтар мен Булагаттар қазір де түрік тілінде сөйлейтін таза Түрік елдері. Қазақстандағы Татар —Қазақтарды сол жердің қазақтары ассимиляцияға түсіргенде алдында айтқан Моңғолияда тұратын деуге болатын сол Тувалықтар мен Булагаттарды Түрік қылып ассимиляцияға кім ұшыратты ?! Ол жерде басқа Түркі елі жоқ қой ! Халка моңғолдар әсіресе саны көп, Қазақстанда ең бір дамыған деген Найман мен Керей руларын бұрынғы моңғол Халкалар деп атап болмайды. Ал Найманда, Керейде ешқендай Халкадан шыққан жоқ. Шыңғысханның кезіндегі Найман — Ұйғыр Қағанатынан шыққан деп есептеледі. Шыңғысханның құрған мемлекетінің Қазақ— татар тілі деп аталып алғашқы мемлкеттік тілі мен жазуы көне Найман тілі мен Найман жазуы болған. Артынан ол Ұйғыр жазуы деген атау алған. Егер Найман мен Керей рулары Халка болса онда сол Шыңғысханның заманында Наймандар Халка моңғол тілінде сөйлеу керек еді ғой. Ал Шыңғысхан заманынан жеткен Найман тарихи жазбаларының барлығы таза түркі тілінде. Ішінде бірде Халка тіліндегісі жоқ. Ал ол көне Найман тілі қазірде еш құрып кеткен жоқ. Қазіргі Қытайдағы ұйғырлар сол көне Найманның ұрпақтары. Олардың «Ұйғыр»— деген атауды осы жақын өткенде ғана берілді. Ал көне Найман тілі «Шығатай тілі»— деп аталып Өзбек пен Ұйғырларда әлі сақталып қалды. Ол тіпті, Өзбекстанның ресми тілі деп есептеледі. Шынында, Қазақстанның Наймандары өз көне атын сақтап қалсада, олар қазір Қыпшақ тіліне кө ауып кеткен. Ал көне Найман тілінің Халкаларға еш қатысы жоқ. Қазақтардың ұлы аталарының бірі, Түркі Қағанатының ұлы қағаны КҮЛТЕГІН қазіргі моңғол— ХАЛКАЛАРДЫҢ, бұрынғы Қазақ — Тарарлардың жерінде туып, сол жерде өмір сүріп, сол жерде жерленген. Оны бар халық біледі. Оның атақты Даниялық тарихшы Томпсон таза Түріктің ұлы тарихи жазбалары деп жариялаған көне Түрік Күлтегіннің тасқа жазылған бар жазулары сонда. Ол түркіше жазылған жазуды қазіргі Халкалар ұға ма және ұлы түрік қағаны Күлтегінніңде ұлты Халка болғаны ма ! Ал Қазақстаның Шығысы мен Қытайда тұратын бұрынғы Татар — Қазақ рулары Найман, Керей , Жалайыр, Уақтар сол Шығыс Қазақстан мен Алматыға дейінгі жерде және Қытай Қазақтарының тақ қана 90 % . Онша көп Татар— қазақты жергілікті 10 % қана болатын жергілікті қазақтар қалай қазақ қылып жіберді. Онша көп моңғолды аз қазақ қалай қазақ қылып жіберді. Оған кім сенеді. Моңғолдар Шыңғысханның руы Қият — Бөржегін болғандықтан ол моңғол дейді. Ал Меркіт тұрғой, Қият – Бөржегін де, Найман мен Керей сияқты таза қазақ руылары және ол мына моңғол ХАЛКАҒА еш қатыстары жоқ ! Ал қазіргі моңғолдар Шыңғысханға да, Шыңғысханның құрған Қазақ — Татар империясына да ешқандай қатысы болған жоқ. 1960 жылғы санақ бойынша Моңғолиядағы Халкалардың саны бар жоғы 1 миллиондай ғана болған. Яғни , Алматының халқынан екі есе аз. Онша бейшара аз ел ерекше ұлы ел, әлемнің барлығын жаулап алған ел дегенге кім сенеді ! Олар Шыңғысханның немересі, қазақтың ханы Мөнке Оңтүстік Қытайға шабуыл жасағанда сол Мөңке ханға әскер болып жалданып Қытайдың Манжуриясынандағы Шығыс Ляо мемлекетінен ауып көшіп келген КИДАН деген халық. Ал негізгі Кидандардың тобы Татар даласына тек Құбылай ханнан кейін ғана көшіп келді, Құбылайдың Юань әулеті құлап, Манчжур үкіметінен қашып . Ол КИДАННАН Бурят, артынан Қазаққа соғыс ашып үлкен қырғын әкелген Жоңғар — Қалмақ пен ХАЛКА деген үш халық шықты. Қазіргі моңғолдар сол ХАЛКА— ның ұрпақтары. «Моңғол»— деген ат қазіргі моңғолдардың емес, қазақтың атауы. Ол атау Шыңғысхан империясының құрамына кірген елдерді қазіргі қытайша атауы бар Тянь — Шань тауының бұрынғы «МОҒОЛ» — деген түркі атауынан шыққан. Шыңғысхан туғанда және ол хан болып сайланғанға дейін Моңғол деген еш ұлт тұрғой, ондай атаудың өзі болған емес. Ондай ұлтта болған жоқ ол кезде. Ол бар халықтың ортақ бір атауы. Мысалы тарихта арабтарды Европалықтар «Магометандар», Скандинавиялықтарды «Варяг», «Викинг», «Норман»— деп , ал Ағылшын, Ираланд, Шотланд, Улестіктерді «Британдықтар»— деп атағаны сияқты. Шыңғысхан туғанда және оның өміріндегі болған ұлты тек ҚАЗАҚ — ТАРАР ұлты. Яғни, қазіргі ҚАЗАҚ ұлты. ! Әйгілі Шыңғысхан жөнінде әлемдегі ең дұрыс тарихи кітап деп есептелетін «ШЫҢҒЫС ҚАҒАННЫҢ ҚҰЗАУРЫ» (Сокровенное сказание Юань) — деген кітапта және Шыңғысханның Қазақ — Тарар даласына сапар шеккен әйгілі Европалық саяхатшылар Марко Поло, Г. де Рубрук пен Иоан де Карпинидің кітаптарында ешқандайда «МОҢҒОЛ», қазіргі «ХАЛКА» жайында бірде сөз жоқ. Бар жерде олар тек «ҚАЗАҚ— ТАТАРЛАР» — деп қана жазады. Сонда Шыңғысхан қайдағы «Моңғол». Бұның барлығы Ресейдің ойлап тапқан өтіріктері. Бізге жеткен Қытайдың тарихи хроникасы деген тарихи документте Шыңғысханның құрған Юань мемлекетінің ең алғашқы бірінші Құрылтайына қатысқан Шыңғысханның мемілекетінің Уәзірлері, қол басшылары мен басқада отыздан аса билік адамдарының ішінде бірде Халкалық (монғол) рудың мушесі жоқ. Барлығы біздің Қазақ руларының адамдары. Шыңғысханның Бас уәзірі болған Қазақ Керей Шынқай. Одан басқада өңшең біздің Қазақтар. Қазақ найман Тататүнек, Керей Тегін, жалайыр Мұқалы, жалайыр Бұғыл, қыпшақ Шәмші, найман Нанқатай, қарлұқ Қалтай, Қоңырат Тайбұқа және басқалар.
Осы «МОҢҒОЛ»— деген атты тек қана 1919 — жылы ғана алып Ресейдің көмегімен сол жылы ХАЛКАЛАРДЫҢ өмірінде бірінші мемлекеті пайда болды. Олар алдымен ҚАЗАҚ — ТАТАР хандарларына, одан кейін Қытай мен Манжур — ЦИН мемлекетіне бағынған бір шалғайдағы провинция ғана болған. Шыңғысханның діні, бар елге белгілі, Қазақтың көне діні «ТӘҢІРГЕ ТАБЫНУ» яғни, «Шаманизм»— діні болған. Тәңірге табыну діні тек Түркі халықтарының көне діні. Ондай дін қазіргі моңғолда, яғни КИДАН — ХАЛКАДА еш уақытта да болған емес. Кидан — Халкалар өмір бойы өздері Қытайдан алып келген Будда дінінде ғана болған. Егер Найман бұрынғы Халка болса, Найманның бір түрі деп есептелетін Булагаттар неге қазірде көне Шаман, Тәңірге сыйыну дінінде отыр. Олар қалай Түркінің шаман дінінде болып кетті. Шыңғысханның туған әкесі ҚАЗАҚ — МЕРКІТ те ол МЕРКІТ туған әкесін өлтіріп ол меркіттен Шыңғысханға екі қабат ҚОҢЫРАТ шешесі Ұлынды өзіне әйел қылып алған ҚИЯТ — БӨРЖЕГІН Есугей Шыңғысханның асырап алған өгей әкесі деп саналады тарихта. Ал МЕРКІТ те ҚИЯТ— БӨРЖЕГІН де таза қазақтың рулары. Қияттар Қазақстанда да жетеді. Басқа Түркілерде де бар. Ал МЕРКІТТІҢ тақ қана 90 % тек қана Қазақстанда және ол Қазақ — Найман руының құрамында. Тағы 5 — 6 %--ті Қытайдағы Керейдің құрамында. Ол көне тарихи кітаптың барлығында жазылған да және ол жайында Қытайдың көп сериялы «ШЫҢҒЫСХАН» фильінде жақсылап отырып нағыз болған шындықты көрсетеді. Ол жайлы сол орта ғасырларда Қытайда жазылған «Шыңғыс қағанның құзауры» — деген тарихи кітапта жақсы жазылған. Шыңғысхан Керейлерді жеңгенде, Меркіттің ханы Кетебек барлық Меркітті алып Шыңғысханнан қорқып оның алдында Ертістің бойына көшіп кеткен Найманның ханы Күшлікке барып қосылады. Ертеңінде Шыңғысхан Меркіттің барлығы менен қашып барып Ертістің бойындағы Наймандарға барып қосылыпты деп айқайлап жер тепті ! ШЫҢҒЫСХАН деген де, КҮШІЛІК деген де, КЕТЕБЕК деген де таза қазақтың аттары, оны бар қазақ айтады. Ондай аттар Халкада жоқ. Ал Халканың аттары Монғолияның бұрынғы басшылары ұлттары моңғол ХАЛКА Чойболсан, Цеденбал мен Қазақстандағы белгілі балуан , ұлты Халка Галбадрах деген қыздың аты сияқты бізге бөтен аттар. Шыңғысханның туған шешесі Ұлын мен үлкен бәйбішесі Бөрте қазақтың қоңырат руынан да басқа үш әйелі де таза қазақ руларынан. Ал ең ірі деген үш бас қол басшасының тек Сүбедейі ғана Уренхай — Тувалық. Қалған Мұқалы қазақ Жалайыр, Жебе қазақ Бесұт. Жебенің аты да таза қазақша. Яғни, садақтың оғы деген сөз. Садақтың оғын Халкалар мүлде басқа «ЗЕФ»— деп атайды. Ал Араб Халифатын Қыйратқан Кетбұғаның руы Қазақ Найман. Шыңғысханнан жеткен барлық тарихи жазбарар мен тиындардағы жазулар тек Көне Қазақ — Түрік алфавитімен жазылған таза қазақ тілінде. Оны көне Қазақ — Татар тілін Халкалар еш ұялмай «Көне моңғол»— тілі деп атап алыпты. Ішінде моңғол ХАЛКА тілінде жазылған бір тарихи жазу жеткен жоқ бізге. Себебі Шыңғысханға қазіргі моңғолдың еш қатысы жоқ. Шыңғысханнан жеткен Шыңғысхан шығарған барлық теңге тиындарда «ҚАЗАҚ» —деген жазу болғандықтан көптеген тарихшылар «ҚАЗАҚ» атауы Шыңғысхан өз хандағын құрғандағы ондағы тұратын Қазақ – татарларды мен Шыңғысхан империясының аты деп есептейді. Ал Шыңғысханның құрған мемлекетінің тек қана «ҚАЗАҚ ҚАҒАНДЫҒЫ, ХАНДЫҒЫ»— деп аталған ресіми аты болды. Ал Қытай мен Европалықтар Шыңғысханның ҚАЗАҚТАРЫН «ТАТАРЛАР»— деп атаған. Ол Шыңғысханның ҚАЗАҚТАРЫ Қазақстан жеріне көшіп келгендеде сол өз «ҚАЗАҚ» —